FRANS GUYANA

Frans Guyana is een overzees departement van Frankrijk. Je betaalt er dus in Euro’s en de prijzen zijn op Europees niveau. Wie geen paspoort heeft van een land uit de Europese Unie moet een visum aanvragen.

Het departement grenst aan de Atlantische Oceaan, in het westen aan Suriname en in het zuiden en oosten aan Brazilië. De bevolking woont in de kustvlakte en aan de grensrivieren. De Maroni (Marowijne) is de grensrivier met Suriname en de Oiapoque vormt de grens met Brazilië. De kustplaatsen Iracoubo, Kourou en Cayenne liggen aan riviermondingen. Bij Petit Saut is er een stuwmeer. Voor de kust liggen de Iles du Salut.

Het gebied wordt al duizenden jaren bewoond door inheemse volken. Langs de kust wonen de Kalinha (Caraïben). Zij bouwen zeewaardige boten waarmee ze Caribische eilanden bezochten vóór de komst van de Europeanen. De inheemsen leefden van jacht, visvangst en verzamelen van bosproducten. De mannen kapten kostgrondjes open, bouwden huizen en boten en de vrouwen verzorgden de kinderen, plantten de gewassen, oogstten en verwerkten cassave tot cassavebrood, dat lang bewaard kan worden.

Aan de monding van de Maroni leven nog steeds inheemsen, zowel aan de Surinaamse kant (Galibi) als aan de Franse kant (Awala-Yalimapo). Tegenwoordig zijn zij christenen, gaan naar school, spreken Frans, hebben mobiele telefoons en buitenboordmotoren, maar de traditionele leefwijze bestaat nog steeds. Het wordt steeds moeilijker om inheemse kennis over te dragen aan jongeren, omdat die liever met westerse dingen bezig zijn. Ze doen wel mee met muziek- en dansgroepen en dragen inheemse kleding op feestdagen.

Het natuurreservaat Amaná ligt aan de monding van de Manarivier. Op de stranden komen zeeschildpadden eieren leggen. Het is niet echt een veilige plek omdat de stranden over de weg bereikbaar zijn en de nesten worden leeggeroofd door mensen en honden. In het natuurreserveaat leven ook ara’s, flamingo’s en capibara’s.

In 1500 bezochten de Spanjaarden de Guyanese kust en vertrokken weer. In 1604 was er een kleine Franse nederzetting en het gebied is een paar maal door Hollanders veroverd en weer verloren. De Franse Revolutie (1794) leidde tot afschaffing van de slavernij. Sindsdien werd Frans Guyana gebruikt als strafkolonie die ‘guillotine sèche’ (droge guillotine) werd genoemd, omdat de gevangenen niet lang leefden. Er waren plantages met zowel inheemse slaven als dwangarbeiders uit Frankrijk.

In 1852 werd Frans Guyana officieel aangewezen als strafkolonie en werd Saint-Laurent-du-Maroni gesticht, waar politieke gevangenen en veroordeelde criminelen dwangarbeid moesten verrichten. Zij bouwden de gevangenis (bagno) en de huizen voor het gevangenispersoneel en ambtenaren. De weg van Saint Laurent naar Cayenne werd dwars door moerassen aangelegd, wat duizenden gevangenen het leven kostte. Na de 2e wereldoorlog (1946) is het bagno gesloten. De gevangenis kan door toeristen worden bezocht.

Een bekende politieke gevangene was kapitein Dreyfus, die in 1894 werd veroordeeld en van 1895 tot 1899 gevangen zat op Duivelseiland. Onder druk van de publieke opinie in Frankrijk werd hij vrijgelaten en in 1906 gerehabiliteerd.
Duivelseiland (Ile du Diable) is vanuit Kourou per boot te bezoeken. De gevangenismuren staan er nog, evenals bijgebouwen, woningen van gevangenispersoneel en natuurstenen huisjes. En natuurlijk is er een begraafplaats… Het eiland is met bos begroeid en de apen en agouti’s zijn tam omdat er niet gejaagd mag worden. Ontsnappen was niet eenvoudig wegens gevaarlijke zeestromingen en haaien.
Een boek (gepubliceerd in 1969, meer dan 30 miljoen exemplaren verkocht) en film (1973) over Papillon geven een goed beeld over de omstandigheden in de strafkampen. Henri Charrière (bijnaam Papillon, vlinder) was in Frankrijk veroordeeld voor moord en kreeg levenslange gevangenisstraf in Saint-Laurent-du-Maroni. Wegens ontsnappingspogingen werd hij overgeplaatst naar Duivelseiland, waar hij na 13 jaren wist te ontsnappen. Hij kwam in Venezuela terecht, waar hij jaren heeft geleefd en uiteindelijk naar Frankrijk terugkeerde. Het boek en de film zijn gebaseerd op zijn levensverhaal, waarschijnlijk aangevuld met belevenissen van andere gevangenen.

Saint Laurent-du-Maroni heeft een levendige markt. Inheemsen uit Galibi komen vis en souvenirs verkopen en marronvrouwen verkopen Surinaamse rijst en goedkoop in Suriname gekochte levensmiddelen en kleding.

Er zijn weinig wegen in Frans Guyana en vrijwel uitsluitend van oost naar west. Rondom Cayenne en andere plaatsen is het wegennet iets ruimer. Goederentransport gaat over zee (containers), over de rivier (vaten brandstof en gasflessen) en door de lucht. Er is een weg naar Apatou en Maripasoula. In het binnenland opereren duizenden illegale goudzoekers. Het vreemdelingenlegioen vernietigt regelmatig pontons (skalians) en goudzoekerskampen door ze in brand te schieten.

Frankrijk beschikt in Kourou over een lanceerbasis voor raketten (Centre Spacial Guyanais) van het Europees Ruimtevaart Project ESA. Van 1964 tot 1968 werd de basis gebouwd, inclusief wegen, woningen voor technici, winkelcentrum en overheidsgebouwen. Het was een enorme economische stimulans voor Frans Guyana. In 2021 werd de James Webb ruimtetelescoop gelanceerd. De raketbasis kan door toeristen worden bezocht. Het Vreemdelingenlegioen zorgt voor de veiligheid van Kourou.

Tegenwoordig wonen er ongeveer 300.000 mensen in Frans Guyana. Het aantal illegale goudzoekers in het binnenland is niet bekend, omdat velen geen verblijfsvergunning hebben. De grootste bevolkingsgroep (60%) zijn Guyanese creolen, ongeveer 14% ambtenaren uit Frankrijk. Er zijn Chinese en Laotiaanse (Hmong) minderheden. Stroomopwaarts langs de Maroni leven de Wayana inheemsen. Langs de rivier en in Saint Laurent wonen veel bushinenge (marrons), nakomelingen van slaven die in de koloniale tijd van de plantages in Suriname zijn weggevlucht. Zij hebben het monopolie op de scheepvaart over de moeilijk bevaarbare stroomversnellingen in de Maroni. Zowel toeristen als goudzoekers maken van hun diensten gebruik.

Het binnenland bestaat uit tropisch regenwoud. De zuidelijke helft van Frans Guyana, onder een denkbeeldige grens van Maripasoula naar Camopi, is sinds 1971 verboden gebied. In 2007 werd het Parc Amazonien de Guyane gesticht, met strenge milieuregels en bescherming van archeologisch erfgoed. Toerisme is alleen mogelijk in dorpen die buiten het park liggen, zoals Maripasoula en Papaichton langs de Maroni. Hier is veel illegale goudwinning.
Het dorpje Saül, midden in het oerwoud, is een betere optie. Het is rond 1900 ontstaan toen er daar goud werd gevonden. Het telt ongeveer 300 inwoners en er staan houten huizen met twee verdiepingen. Toeristen kunnen hier onderdak vinden en het regenwoud verkennen. Er is basic logies en er zijn wandelpaden. Het dorp is alleen per vliegtuig te bereiken. Aan de Braziliaanse grens ligt Camopi. Wayana (inheems) leefgebied is niet toegankelijk voor toeristen.

Cayenne (ruim 70.000 inwoners) is de hoofdstad van Frans Guyana en hier staan veel overheidsgebouwen. De stad ligt aan de oceaan, maar er is geen mooie wandelboulevard. De kust is rotsachtig, er ligt een fort op een heuvel aan zee en er is een klein strandje. In het centrum ligt de Place des Palmistes, een grasveld met palmbomen, waar foodtrucks staan. Het is een ontmoetingsplek, evenals het café-bar-restaurant aan het plein.

Fort Cépérou (1633) op de heuvel aan zee is genoemd naar het plaatselijke indiaanse stamhoofd. De kathedraal is gebouwd in 1823. Na afschaffing van de slavernij (1794) vestigden zich vrije ambachtslieden in Cayenne en na de ‘goudkoorts’ rond 1855, ontstonden de meeste gebouwen in het centrum, dat uit een paar straten bestaat. De buitenwijken werden gebouwd na 1950.

Musée Franconie is een bezoek meer dan waard. Het 19e eeuwse gebouw ligt dichtbij Place des Palmistes. Op de benedenverdieping zie je opgezette dieren uit Frans Guyana en in een airco ruimte staan ladenkasten met duizenden vlinders en insecten. Op de bovenverdieping zijn er archeologische objecten en een expo over marrons (bushinenge) en inheemsen. Indrukwekkend zijn tekeningen gemaakt door François Lagrange, een gevangene in Saint Laurent, die het dagelijks leven in het bagno heeft vastgelegd. Hij was veroordeeld wegens vervalsen van bankbiljetten en cheques.

De 19e eeuwse overdekte markt van Cayenne is 3 dagen per week open. Binnen zijn er restaurants waar je kan lunchen en buiten staan verkoopsters met fruiten en groenten. De markt sluit vroeg in de middag, wanneer in Frans Guyana de lange middagpauze begint. Na 16.00 uur gaan de winkels weer open. Langs het kanaal staan minibusjes die vertrekken wanneer ze vol zijn. Aan de overkant begint een ruige volksbuurt met zeemanskroegen en onderdak voor goudzoekers.

Het strand van Rémire-Montjoly ligt in een buitenwijk van Cayenne en in het weekeinde kan het druk zijn. Het zeewater is bruin, zoals overal in Frans Guyana, maar de temperatuur is aangenaam! Op de rotsen zijn slijpgroeven te zien. Inheemsen maakten hier hun stenen bijlen scherp door ze met zand en water te slijpen op de rotsen.

In beschermd natuurgebied Trésor (Schat) in de omgeving van Cayenne zijn lodges te huur. Met een gids kan je in het regenwoud dieren gaan spotten. De tropische plantengroei is gemakkelijker te zien! Het natuurgebied wordt gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek in samenwerking met de Rijks Universiteit Utrecht.

De moerassen en drijvende eilanden van Caux of Kaw-Roura in het oosten van het land, zijn alleen per boot bereikbaar. In dit natuurreservaat leven beschermde dieren, zoals de lamantijn, zwarte kaaiman, reuzenotter, jaguar en matamata schildpad. Het is een overwinteringsgebied voor trekvogels uit Noordamerika. Er zijn boottrips waarbij op de boot overnacht kan worden, om bij zonsopgang en zonsondergang te genieten van de omgeving en de dierenwereld.

Een relaxed en tropisch departement van Frankrijk bezoeken en het beste van twee werelden proeven? Dat kan in Frans Guyana, zeker het ontdekken waard!